TAPTOE symposium 1e editie – Het opioïdenprobleem in Nederland in kaart gebracht

Op donderdag 16 juni vond ons eerste TAPTOE symposium plaats met als thema: “Het opioïdenprobleem in Nederland in kaart gebracht”. En we kunnen vol trots zeggen dat dit symposium een groot succes was! De ~150 bezoekers (~50 live), voornamelijk openbare apothekers en huisartsen, gaven terug dat ze de presentaties inspirerend, interessant en vooral heel leerzaam vonden.

Presentaties
U kunt hier de presentaties van het TAPTOE symposium downloaden.

*Deze link stuurt u naar een veilige downloadpagina, waar u de pdf van de presentatie kunt downloaden. Deze zal beschikbaar zijn tot 22 augustus. Helaas i.v.m. databescherming zal de presentatie van Prof. Dr. Albert Dahan niet beschikbaar zijn.*

Highlights van de 1^e editie van het TAPTOE symposium:

💊Epidemiologie – het opioïdenprobleem in Nederland in kaart gebracht💊
Spreker: Dr. Eveline van Dorp, anesthesioloog LUMC

• In Europa/Nederland is het gebruik van opioïden en met namen van oxycodon sterk toegenomen
• Er is echter nog geen sprake van een opioïdenepidemie van de omvang zoals in de VS
• Sommige gebruikers hebben een verhoogd risico voor het ontwikkelen van afhankelijkheid/verslaving: onder ander mensen met niet-maligne pijn, vrouwen en mensen met psychische en somatische comorbiditeit
• Alleen bewustzijn omtrent de risico’s van gebruik is niet voldoende, wees terughoudend met opioïden
• Met name bij acute pijnbestrijding zijn opioïden ook onmisbaar: Houd opioïden dus beschikbaar voor degene die het nodig hebben, maar let op de voorschrijfduur

💊Medicamenteuze behandeling van pijn bij ouderen – Wat als paracetamol niet werkt💊
Spreker: Prof. Dr. Kees Kramers, klinisch farmacoloog Hoogleraar – Faculteit der Medische Wetenschappen (UMCN) Radboudumc

• Er is weinig bewijs beschikbaar voor wat de beste behandeling van pijn is.
• Paracetamol is in goede doseringen vaak een goede pijnstiller
• NSAID’s kunnen een alternatief zijn, tenzij er sprake is van comorbiditeit zoals hartfalen, verminderde nierfunctie en maaglijden. Comedicatie met  protonpompremmers en het gebruik van COX2-selectieve middelen komt deels tegemoet aan deze bezwaren.
• Metamizol wordt met name in Duitsland veel gebruikt, en is rond ziekenhuisopnames een alternatief.
• Het is de vraag of zwakke opioïden echt meer neuropsychiatrische bijwerkingen geven dan sterk werkende opioïden
• De effectiviteit van sterkwerkend opioïden is op de langere termijn niet beter dan niet-opioïden zoals paracetamol en nsaids

💊Opioïden: Wat gebeurt er in de eerstelijns praktijk💊
Sprekers: Dr. Mette Heringa, apotheker-onderzoeker SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy; Elsemiek Jansen-Groot Koerkamp, openbaar apotheker, PhD-kandidaat SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy

• Eerste recepten worden zowel door huisartsen en specialisten voorgeschreven, herhaalrecepten vooral door huisartsen
• De gebruiksduur en het risico op afhankelijkheid worden door 1 op de 3 apothekersassistenten niet besproken bij eerste uitgifte.
• 2/3 van huisartsen en apothekers vindt dat opioïden te veel gebruikt worden bij chronische niet kanker pijn
• Zowel huisarts en apotheker vinden het zinvol om de duur van de behandeling met opioiden te beperken en dit bij start van de behandeling met de patient te bespreken, maar in de dagelijkse praktijk doet men dit zelden.
• Er gaat ene landelijk onderzoek starten naar het verminderen van opiaat gebruik in de eerste lijn. Interesse in deelname? Meld u aan via: www.sirstevenshof.nl/TRIO-3P

💊Patiënt-perspectief: Hoe ervaren patiënten het langdurig gebruik van opioïden💊
Spreker: Lisa Davies, PhD-kandidaat, Universiteit Utrecht

• Patiënten zijn niet in staat een goede risico-afweging te maken bij gebruik van opioïden
  • Zij ontvingen geen uitleg omtrent de risico’s van gebruik bij start van de behandeling
  • Patiënten met veel chronische pijnklachten zijn eerder geneigd elke potentiële pijnverlichting te omarmen
  • Patiënten hebben door meerdere voorschrijvers makkelijk toegang tot meer opioïdenrecepten zonder waarschuwing van huisarts/apotheker
• Langdurig gebruik wordt gedreven door voortdurende pijnklachten, maar ook door:
  • Een in eerste instantie positieve effect op mentale gezondheid
  • Door opbouw van tolerantie ontstaat afhankelijkheid en ontwenningsverschijnselen wanneer geen medicatie wordt gebruikt
  • Er geen alternatieve behandeling voor patiënten is
  • Gebrek aan evaluaties & waarschuwingen door zorgprofessionals
• Wanneer patiënt een stoornis in het gebruik ontwikkelt is deze moeilijk te bereiken, want het heeft een fysieke, psychologische en sociale impact. Patiënten ervoeren in deze tijd veel stigma en isolatie.
• Duidelijke uitleg door huisarts EN apotheker over de risico’s en duur van het gebruik bij start van de behandeling zijn enorm belangrijk
• Evalueer regelmatig met de patiënt hoe het gebruik verloopt (let ook op mentale toestand)

💊Opioïdenafbouw in de praktijk💊
Spreker: Prof. Dr. Arnt Schellekens, psychiater, hoogleraar Verslaving en Psychiatrie Radboudumc

• Verslaving kent meerdere stadia: gebruik > misgebruik > misbruik > verslaving/stoornis in het gebruik
• Bij patiënten die een stoornis in het gebruik ontwikkelen na het voorschrijven van opioïden is er meer sprake van negatieve bekrachtiging (verminderen pijn) dan van positieve bekrachtiging (high worden)
• Er is een sterke associatie tussen psychiatrische aandoeningen, chronische pijn en problematisch opioïdengebruik
• Psychiatrische screening én multidisciplinaire behandeling bij chronische pijn is daarom noodzakelijk
• Er is een richtlijn voor afbouw in de praktijk ontwikkeld – handreiking
• 10-35% van de totale dosering per week afbouwen
• Begeleiding personaliseren is key!
  • Psychosociale begeleiding (Motiverende gespreksvoering; Shared decision making)
  • Let op psychiatrische comorbiditeit (dropout/tapering failure, mogelijk verergering suïcidaliteit
  • Let op somatische comorbiditeit (pijn, etc)

💊De rol van antidepressiva in de opioïden epidemie💊
Spreker: Prof. Dr. Albert Dahan, anesthesioloog LUMC

• Opioïden onderdrukken de ademhaling en kunnen bij overdosering of in combinatie met centraal-werkende geneesmiddelen (bv. benzodiazepinen en antidepressiva, maar ook met alcohol) een levensbedreigende ademhalingsdepressie veroorzaken
• Veel Nederlanders gebruiken de combinatie van opioïden en andere psychofarmaca (chronische pijn en depressie komen vaak samen voor)
• Deze combinaties krijgen nog onvoldoende aandacht in onderzoek en in de praktijk

Wij zijn nog volop aan het nagenieten en weten zeker dit smaakt naar meer! Wij hopen jullie dus allen in de toekomst weer vol trots te mogen uitnodigen bij de volgende editie of mij één van onze andere events.